اسید استیک چیست؟

اسید استیک جز اسیدهای کربوکسیلیک می‌باشد و در نامگذاری آیوپاک به اسید اتانوئیک معروف است. این اسید دارای فرمول شیمیایی می‌باشد و در قسمت چشایی طعم ترشی، شبیه طعم سرکه می‌دهد.

در سال ۱۸۴۷، یک شیمیدان آلمانی به نام هرمان کولب برای اولین بار از طریق مواد معدنی موفق به ساخت آن شد.

این اسید یک اسید ضعیف بوده زیرا تنها مقداری اسید جدا شده در محلول آبی می باشد. استیک اسید بدون آب و خالص (استیک اسید یخی) یک مایع بدون رنگ بوده که آب را از محیط اطرافش جذب میکند(هیگروسکوپی) و در دمای ۱۶٫۵سانتیگراد (۶۲ F) به شکل یک جامد کریستالی بی رنگ منجمد می شود. اسید خالص و محلول های غلیظ آن بسیار خورنده هستند.

کاربرد اسید استیک

استیک اسید یکی از ساده ترین کربکسیلیک اسیدها است. این ماده یک معرف شیمیایی مهم بوده و یک ماده شیمیایی صنعتی مورد استفاده در تولید مواد زیر است:

•  پلی اتیلن ترفتالات که به صورت عمده در بطری های نوشابه استفاده می شود
•  سلولوز استات که به طور عمده در فیلم عکاسی استفاده می شود
•  پلی وینیل استات برای چسب چوب به علاوه فایبرها و فابریک های مصنوعی.
• در خانه، acetic acid رقیق برای باز کردن لوله ها استفاده می شود.
• این ماده می‌تواند به عنوان یک ضدعفونی کننده در برابر بعضی باکتری‌ها و در درمان عفونت گوش خارجی به دلیل رشد قارچ یا باکتری، این ماده خاصیت دارویی دارد و در غربالگری سرطان رحم استفاده می‌شود. سازمان بهداشت جهانی اسید استیک را در فهرست داروهای ضروری خود فهرست کرده است.
• این ماده در تولید استون، اتیل استات و آسپیرین نیز کاربرد دارد.
• در صنعت غذا، استیک اسید تحت کد افزودنی E260 به عنوان تنظیم اسیدی و به عنوان چاشنی استفاده می شود.

تقاضای جهانی استیک اسید در حدود ۶٫۵ میلیون تن در سال که حدود ۱٫۵ از طریق بازیافت برآورده می شود. باقی آن توسط بازار خوراک پتروشیمیایی یا منابع بیولوژیکی تولید می شود.

acetic acid رقیق تولید شده توسط تخمیر طبیعی، سرکه نامیده می شود. باکتریهای مخمر سرکه به دلیل تمایل به تولید اسید استیک به این نام معروف شده اند. این باکتری ها در مواد غذایی، آب و خاک یافت می‌شوند. این ماده شیمیایی بطور طبیعی از میوه‌ها و برخی مواد غذایی فاسد شده از فرایند تخمیر تولید می‌شوند و از قدیمیترین ترکیبات شیمیایی شناخته شده توسط انسان می‌باشد.

نام «اسید استیک» رایج‌ترین و رسمی‌ترین نامی است که توسط IUPAC برای این ماده بکار می‌رود. این نام از کلمه لاتین acetum، به معنی سرکه ، گرفته شده‌است. «اسیداتانوئیک» که به عنوان مترادف آن بکار می‌رود، یک نام سازمان‌ یافته‌ است که گاهی در معرفی نامگذاری مواد شیمیایی عنوان می‌شود.

«اسید استیک منجمد» یک نام سطحی برای acid acetic بدون آب است. مثل نام آلمانی Eisessig که به صورت تحت‌الفظی به معنای سرکه یخی است، این نام ، از نام کریستال‌هایی برگرفته شده که در دمای اندکی زیر ۷/۱۶ درجه سانتی‌گراد (حدود ۶۲ درجه فارنهایت) شکل می‌گیرند.

فرمول اسید استیک

رایج ‌ترین و رسمی ‌ترین نام اختصاری برای این ماده AcOH یا HOAc است باید توجه داشت که در حالتی دیگر نباید Ac را با مخفف عنصر شیمیایی اکتینیم اشتباه گرفت.

فرمول ساده اسید استیک CH2O و فرمولی مولکولی آن C2H4O2 است. حالت آخر با هدف نشان دادن بهتر ساختار، بصورت CH3COOH یا CH3CO2H نوشته می‌شود. یونی که در نتیجه حذف پروتون (H+) از acetic acid به جا می‌ماند «استات» آنیون نام دارد. همچنین نام «استات» به نمکی که حاوی این آنیون یا یک استر acetic acid باشد اطلاق می‌گردد.

اسید استیک مایع، مانند آب و اتانول یک حلال پروتون‌ دار آبدوست است. این ماده با ثابت دی الکتریک ۲/۶، می‌تواند علاوه بر حل کردن ترکیبات قطبی همچون نمک‌های معدنی و شکرها، ترکیبات غیر قطبی همچون روغن‌ها و عناصر شیمیایی مثل سولفور و آیودین را در خود حل کند. این ماده با بسیاری از حلالهای قطبی و غیر قطبی همچون آب، کلروفورم و هگزان مخلوط می‌شود. این خاصیت انحلال و امتزاج‌ پذیری acetic acid آن را به یک ماده شیمیایی پرکاربرد صنعتی تبدیل کرده‌ است.

تولید اسید استیک

این ماده ، هم بطور مصنوعی و هم از طریق تخمیر باکتریایی، تولید می‌شود. امروزه روش باکتریایی تنها ۱۰ درصد از تولید را به خود اختصاص داده‌است اما به دلیل اینکه قوانین جهانی مربوط به سلامت غذا بر تهیه سرکه خوراکی از مواد بیولوژیکی تاکید می‌کند، این روش همچنان برای تولید سرکه استفاده می‌شود. تقریبا حدود ۷۵ درصد از استیک اسید تولید شده برای استفاده‌های صنعتی، از کربندار کردن متانول برای بقیه مصارف، از روش‌های دیگر استفاده می‌شود.

کل تولید جهانی اسید استیک ۵ میلیون تن در سال برآورد می‌شود که نیمی از آن درایالات متحده تولید می‌شود. تولید این ماده در اروپا  ۱ میلیون تن در سال است که میزان آن رو به کاهش نهاده؛ در ژاپن نیز تولید این ماده  ۷/۰ میلیون تن در سال است. از سوی دیگر هرسالانه  ۵/۱ میلیون تن از آن بازیافت می‌شود که تولید جهانی را به  ۵/۶ میلیون تن در سال می‌رساند.

بزرگترین تولیدکنندگان این محصول دست نخورده، سلانس و صنایع شیمیایی بی پی هستند. از دیگر تولیدکنندگان عمده این ماده می‌توان به ملنیوم کمیکالز، استرلینگ کمیکالز، ecochem ، سام سونگ، ایستمن و سوونسک اتانول اشاره کرد.

هشدارها و خواص اسید استیک

این اسید غلیظ خورنده ‌است و در نتیجه باید با احتیاط با آن کار کرد، زیرا باعث سوختگی، آسیبهای دائم چشمی و سوزش اعضای دارای مایعات مخاطی می‌شود. این تاول‌ها و آبله‌ ها ممکن است تا چند ساعت پس از در معرض قرار گرفتن پدیدار نشوند. به هنگام کار کردن با این ترکیب‌ها باید از دستکش‌های مقاوم از جنس پلاستیک نیتریل استفاده کرد چراکه استفاده ازدستکش‌های لاتکس از ایمنی لازم برخوردار نیست. اسید استیک غلیظ در شرایط آزمایشگاهی به سختی مشتعل می‌شود. با بالا رفتن دما از مرز ۳۹ درجه سانتی‌گراد، ریسک تبدیل شدن آن به یک ماده منفجره در مجاورت هوا افزایش می‌یابد. (حد انفجار: ۴/۵ درصد تا ۱۶ درصد)

خطرات استیک اسید

خطر محلولهای acetic acid به میزان غلظت آن بستگی دارد. محلولهایی که استیک اسید آنها بیش از ۲۵ درصد است، به خاطر بوی زننده و بخار خورنده آنها در هود بخار نگهداری می‌شود. نوع رقیق آن به شکل سرکه بی ضرر است. با این حال وارد کردن محلول‌ های قویتر در آن، برای انسان و حیوانات ضرر دارد. این محلول به سیستم گوارش آسیب زده و تغییری مهلک را در خاصیت اسیدی خون ایجاد می‌کند.

به دلیل عدم تطبیق آن، پیشنهاد می شود که این اسید را از اسید کرومیک ، اتیلن گلایکول ، اسید نیتریک ، اسید پر کلریک ، پرمنگنات ها ، پر اکسید ها و هیدروکسیل ها دور نگه دارید.

امیدواریم از این مقاله بهره لازم را برده و برای شما مفید بوده باشد. نظرات خود را با ما به اشتراک بگذارید.

بهارتجهیز آماده ارائه خدمات در حوزه فروش کلیه ی مواد شیمیایی آزمایشگاهی مرک و سیگما و مواد شیمیایی صنعتی با مناسب ترین قیمت به شما مشتریان گرامی می باشد. برای خرید می توانید با کارشناسان فروش ما از طریق تماس تلفنی اقدام نمایید.